Neuropsychologia
Antonio Damasio "Jak umysł zyskał jaźń"
Miriam Boleyn-Fitzgerald "Obrazy naszego umysłu"
Samoobserwacja umysłu - to uważne przyglądanie się naszym myślom, emocjom i doznaniom cielesnym. Osoby, które przeszły trening uważności ( MBRS - mindfulness-based cognitive therapy ) potrafiły zmniejszyć intensywność aktywacji emocji (smutku) na obszarach mózgu odpowiedzialnych za opracowanie strategii oraz analizowanie własnych procesów myślowych, zwiększając jednocześnie przepływ informacji czerpanych z wrażeń cielesnych (s.55-56)
Trening umysłu dotkniętego traumą. W reakcji na stres występuje większe sprzężenie pomiędzy poziomem hormonów stresu a przyśrodkową korą przedczołową (tzw. rejon "trzeciego oka", znajdujący się tuz za czołem). W PTSD wykryto silniejszy związek pomiędzy poziomem hormonów a zakrętem wyspy - jest to element układu limbicznego, który stanowi łącznik między odczuciami fizycznymi i emocjami. Osoby, które przeszły trening uważności, zamiast stosowania mentalnych uników, nauczycli się nie wyłączać swojego umysłu w obliczu trudnych wspomnień i emocji.
Asymetryczny mózg. Psy wykazują wyraźną dominację lewej półkuli w momencie odczuwania szczególnego zadowolenia. Na widok ukochanego właściciela merdający ogon przechyla się na prawą stronę zadu (co oznacza zwiększoną aktywność lewej strony mózgu). Natomiast kiedy pies widzi obcego, a do tego agresywnego psa, ogon zauważalnie przechyla się na lewo (znak, że w sytuacji potencjalnego zagrożenia kontrolę przejęła prawa półkula).
Przyjemność. Ludzie odczuwający mniejszą przyjemność w reakcji na jedzenie próbują tę nierównowagę kompensować właśnie przez objadanie się., podczas gdy ci, u których reakcja jest znacznie silniejsza, jedzą mniej, ponieważ szybciej osiągają poczucie zaspokojenia.
Mózg łobuza. Agresywnie usposobieni młodzieńcy demonstrowali specyficzny i bardzo silny rodzaj aktywności ciała migdałowatego i prążkowia brzusznego (obszar mózgu reagującego na poczucie satysfakcji) podczas oglądania obrazów przemocy i cierpienia, co sugerowało, że patrzenie na ból sprawia im przyjemność. Cierpienie fizyczne wywołuje agresję, a silniejsza stymulacja sieci neuronów odpowiedzialnych za przetwarzanie bólu - w parze ze zmniejszoną zdolnością kontrolowania emocji negatywnych - może przynieść skutek w postaci wrogiego nastawienia do otoczenia. Z podwyższoną reakcją emocjonalną szło wyraźne osłabienie umiejętności regulowania jej intensywności (przyśrodkowa kora przedczołowa).
Kształtowanie umiejętności związanych z SEL (social-emotional learning), pomaga zredukować aktywność w znajdujących się w mózgu ośrodkach bólu - aktywność, która osłabia funkcjonowanie obszarów przedczołowych biorących udział w procesach zapamiętywania, koncentracji i uczenia się.
Rola zakrętu wyspy w mechanizmie uzależnienia. W tym miejscu wrażeniom fizycznym przypisywane są odpowiednie stany emocjonalne, a następnie przekazywane do pozostałych rejonów mózgu. Możliwość psychicznego pokonania nałogu poprzez świadome modulowanie aktywności w obszarze wyspy oraz pozostałych ośrodkach układu nagrody w mózgu.
Aktywne impulsy w zdrowym mózgu mają w zwyczaju przemieszczać się płynnie pomiędzy obszarami związanymi z wykonywaniem zadań a tzw. siecią nieobecności lub stanu odpoczynku, obejmującą swoim zasięgiem fragmenty płatów czołowego i ciemieniowego oraz przyśrodkowej części płata skroniowego. Ten układ neuronalny odgrywa istotna rolę w procesach pamięciowych, procesach uczenia się oraz w utrzymywaniu prawidłowej równowagi energetycznej mózgu. Ów obszar tętni życiem, kiedy my zdajemy się nie robić zupełnie nic, a zastyga w bezruchu, gdy angażujemy się w wykonywanie konkretnych czynności lub rozwiązywanie problemów, czyli gdy jesteśmy mentalnie połączeni z otoczeniem.
Ośrodki odpowiedzialne za pamięć krótkotrwałą, aktywne w trakcie wykonywania pracy kognitywnej, w dużej mierze pozbawionej aspektu emocjonalnego, ulegają wyciszeniu w momencie przetwarzania przez mozg emocji. /s.119/. Natomiast rozumowaniem osób z uszkodzeniem brzuszno-przyśrodkowej kory przedczołowej VMPFC zdaje się niepodzielnie rządzić racjonalna i pragmatyczna kalkulacja (maksymalna korzyść) w czym "nie przeszkadzają" im żadne względy natury emocjonalnej. VMPFC to region mózgu niezbędny do prawidłowego tworzenia się stanów emocjonalnych, w szczególności tych o charakterze społecznym. w ocenie moralnej kluczową rolę odgrywają emocje. (s.120)
Badani mieli za zadanie ocenić trzy zestawy scenariuszy w skali od 0-9, zależnie od tego, jak bardzo w danej sytuacji John zasługiwał na karę. W trakcie wartościowania przez nich stopnia odpowiedzialności za dane przestępstwo skany wykonane przy użyciu rezonansu magnetycznego wykazały uaktywnienie się konkretnego obszaru przodomózgowia-grzbietowo-bocznej kory przedczołowej po stronie prawej (rDLPFC). Ale już samo określanie, na jaką surową karę zasługiwał John, odbyło się w obwodach neuronalnych związanych z funkcjami społecznymi i afektywnymi - im silniejsza była aktywność w ośrodkach emocjonalnych (włączając w to ciało migdałowate), tym większe było też przekonanie badanych, że John powinien za swoje czyny zostać surowo ukarany./s.134/
Jądro półleżące i jądro ogoniaste - związane z układem przyjemności i nagrody, a także z procesami pamięci i uczenia się./s.137/
Wyspa - zakręt wyspy - odpowiada za odczuwanie przyjemności i podstawowych ludzkich emocji np. współczucia i empatii. /s.138/
Ćwiczenia fizyczne przyczyniają się do obniżenia poziomu glukozy poprzez usprawnienie jej przyswajania przez organizm. Pozytywny wpływ gimnastyki na funkcje kognitywne naszego umysłu wynika w dużej mierze z niższego poziomu stężenia cukru we krwi, co jest niezbędne dla prawidłowego działania zakrętu zębatego. /s.154/
Pod wpływem adrenaliny formują się szczególnie silne i trwałe wspomnienia (celuje w tym zwłaszcza noradrenalina, zwana też norepinefryną - silnie oddziałująca na mózg odmiana adrenaliny), a propranolol to jedyny beta-bloker, który dobrze radzi sobie z receptorami adrenaliny zlokalizowanymi w mózgu, jak i tymi znajdującymi się w sercu. /s.161-162/
Narracyjny typ autorefleksji uzewnętrzniał się podwyższonym poziomem aktywności w korowych strukturach przyśrodkowych, w tym w przyśrodkowej korze przedczołowej, oraz w obszarach związanych z mową, skupionych przede wszystkim w lewej półkuli. Z kolei ćwiczenie świadomości doświadczeniowej wiązało się u wszystkich badanych z obniżoną aktywnością w rejonach przyśrodkowej kory przedczołowej... większy stopień pobudzenia w zakręcie wyspy prawej półkuli, ściśle powiązanym z odczuwaniem wrażeń fizjologicznych. ... Trening koncentrowania się na chwili obecnej może sprzyjać osłabieniu tendencji do przetwarzania informacji zmysłowych przez pryzmat tożsamości narracyjnej (opierającej się na aktywności przyśrodkowej kory przedczołowej). Pogrążanie się w rozmyślaniach obsesyjnie skoncentrowanych na własnej osobie, roztrząsanie przeszłych zdarzeń i snucie planów na przyszłość może przyczyniać się do zaburzeń nastroju i stanów lękowych, jak również do większej podatności na rozmaite choroby... Jeżeli natomiast więcej uwagi poświęcimy naszym bezpośrednim wrażeniom zmysłowym i koncentrujemy sie na chwili obecnej, zwiększamy szansę na poprawę samopoczucia, osiągniecie lepszej równowagi emocjonalnej i ogólne czerpanie większej przyjemności z życia. /s.180-181/