Rodzinny Ośrodek Diagnostyczno-Terapeutyczny
Nazwa tego projektu celowo nawiązuje do instytucji "Rodzinnego Ośrodka Diagnostyczno-Terapeutycznego". W tym miejscu warto zacytować fragmenty publikacji Pauliny Formy z Akademii Świętokrzyskiej pt."Rodzinny
Ośrodek Diagnostyczno-Konsultacyjny jako placówka wspomagająca rodzinę (na
przykładzie RODK w Kielcach)" (13 Marca 2006).
Rodzinne ośrodki diagnostyczno-konsultacyjne powołane na podstawie art. 84 § 2 ustawy z dnia 26 października 1982 roku o postępowaniu w sprawach nieletnich, są specjalistycznymi placówkami resortu sprawiedliwości, działającymi na zlecenie sądów rodzinnych, ale także prokuratury, policji i sądów, jeśli te rozstrzygają sprawy nieletnich . Ponadto są to instytucje prowadzące diagnozę, opiekę specjalistyczną i poradnictwo głównie w sprawach nieletnich, opiekuńczych, małoletnich oraz rodzinnych.
Ośrodki diagnostyczno-konsultacyjne są bazą wyjściową dla zapewnienia sądom rodzinnym takiej współpracy z innymi resortami i organizacjami społecznymi, która umożliwiałaby kompleksowe ujęcie problemów małoletnich i nieletnich na tle całokształtu negatywnych zjawisk zachodzących wewnątrz rodziny, ujednolicenie oraz spójność orzecznictwa w sprawach dotyczących różnych zagadnień prawnych, rozpoznawanych w odrębnych trybach postępowania, a dotyczących tej samej rodziny, wprowadzenie terytorialnego podziału pracy powodującego, iż wszystkie sprawy dotyczące tej samej rodziny załatwiałby jeden sędzia, rozszerzenie mediacyjnej roli sądu zgodnie z zasadą utrzymania trwałości małżeństwa oraz rozwinięcie działalności profilaktycznej, wychowawczej i resocjalizacyjnej
Rodzinne Ośrodki Diagnostyczno – Konsultacyjne od czasów powstania tj. od 1967 roku przechodziły szereg przekształceń dotyczących zasięgu funkcji oraz populacji badanych osób. Obecnie do głównych zadań ośrodka na przykładzie RODK w Kielcach należy przede wszystkim: przeprowadzanie badań psychologicznych, pedagogicznych lub lekarskich oraz wydawanie na ich podstawie opinii na zlecenie sądu lub prokuratora, prowadzenie mediacji w sprawach nieletnich i sprawach rodzinnych, sprawowanie opieki specjalistycznej nad nieletnimi skierowanymi przez sąd, prowadzenie poradnictwa specjalistycznego dla nieletnich, ich rodzin oraz rodzin zagrożonych demoralizacją, na zlecenie sądu, współdziałanie z placówkami wykonującymi orzeczenia sądu, instytucjami i organizacjami zajmującymi się problematyką ochrony i umacniania rodziny. W ośrodkach rozpatruje się głównie sprawy: rozwodowe (w tym także sprawy o separację, mediacje małżeńskie) kierowane przez sądy okręgowe właściwe do ich rozpoznawania, opiekuńcze (dotyczące zakresu sprawowania władzy rodzicielskiej przez rodziców nad małoletnimi dziećmi, sprawy dotyczące umieszczenia dziecka w rodzinie adopcyjnej, zastępczej, w placówkach opiekuńczo-wychowawczych, związane z regulacją kontaktów rodzica z dzieckiem), sprawy nieletnich dotyczące określenia stopnia ich demoralizacji i wskazania środka wychowawczego, poprawczego (lub leczniczego) celowego dla poprawy ich społecznego funkcjonowania... Znaczną część stanowią również sprawy karne, będące przedmiotem postępowania przygotowawczego w prokuraturze lub też rozpatrywane w wydziałach karnych sądów rejonowych i okręgowych dotyczące oceny wiarygodności zeznań świadków małoletnich. Jak wykazują ostatnie badania, wśród spraw diagnozowanych pod względem liczebności przebadanych osób wyróżnić można kolejno: sprawy opiekuńcze (569 osób), sprawy rozwodowe ( 323 osoby), sprawy dotyczące nieletnich ( 295 osób) .
Przedmiotem szczegółowej diagnozy pedagogicznej w Rodzinnych Ośrodkach Diagnostyczno – Konsultacyjnych jest zwłaszcza sytuacja szkolna dzieci. Zadaniem pedagoga w określaniu przyczyn nieprzystosowania społecznego nieletnich jest zdiagnozowanie środowiska rodzinnego, jako potencjalnego źródła jego zaburzeń. Diagnoza rodziny w Rodzinnym Ośrodku Diagnostyczno – Konsultacyjnym obejmuje przede wszystkim ocenę jej struktury formalnej oraz nieformalnej.... To od pierwotnego środowiska wychowawczego, jakim jest rodzina zależy w ogromnym stopniu kształtowanie się psychiki człowieka, zwłaszcza w warstwie jego rozwoju emocjonalnego i społecznego. W związku z tym przeprowadzając badanie diagnostyczne rodziny dla potrzeb sądu, poza oceną wymienionych elementów jej struktury, zwraca się również szczególną uwagę na zjawiska, które dotyczą: patologii środowiska rodzinnego (np. alkoholizm i inne uzależnienia, przestępczość, różne formy krzywdzenia dzieci), niewydolności wychowawczej rodziny objawiającej się nieprzystosowaniem społecznym, trudności i opóźnień w nauce nie tylko w odniesieniu do jednego dziecka, ale też w odniesieniu do pozostałych dzieci w rodzinie, niedostatecznego zaspokajania potrzeb bytowych dziecka, braku zaspokojenia podstawowych potrzeb psychicznych, tj. miłości, przynależności, bezpieczeństwa i akceptacji, dostarczania negatywnych wzorców osobowych.
Ośrodki, takie jak ROD-K mają spełniać przede wszystkim szerokie zadania wobec rodziny i dziecka zagrożonego oraz nieprzystosowanego społecznie. Realizują to zadanie poprzez działalność nie tylko diagnostyczną i opiniodawczą, która polega na wydawaniu opinii diagnostycznych w toczącym się postępowaniu o nieletnich, małoletnich i ich rodzinach w sprawach rodzinnych i opiekuńczych, ale również wspierającą, poradnianą w zakresie poradnictwa rodzinnego polegającego na oddziaływaniu na całą rodzinę, poradnictwa wychowawczego, które polega na udzielaniu porad kuratorom oraz wychowawcom zakładów poprawczych, schronisk, a także małoletnim, nieletnim i ich rodzicom.
Działalność opiniodawcza należy do podstawowych zadań ośrodków, gdyż ma ona na celu dostarczyć sądom, prokuraturze odpowiedniego materiału osobopoznawczego, objąć zakresem sprawy dotyczące wszystkich problemów rodziny, dlatego także ośrodki opracowują dla sądu rozwinięta diagnozę indywidualną, która poparta jest badaniami zespołu specjalistów, psychologów, pedagogów i lekarzy. Wyniki badań wraz z wnioskami i uzasadnieniem muszą być zawarte w opinii.
W Rodzinnych Ośrodkach Diagnostyczno-Konsultacyjnych zadania diagnostyczne realizowane są jak już wspomniano w zespołach specjalistycznych, w skład których wchodzą psycholog i pedagog. W szczególnych sytuacjach do zespołu psychologiczno-pedagogicznego dołącza się lekarz psychiatra.
Naczelną zasadą jaką kierują się przede wszystkim pracownicy rodzinnych ośrodków diagnostyczno - kwalifikacyjnych realizując wszystkie powyższe zadania jest zasada ochrony dobra dziecka. To między innymi dlatego Rodzinne Ośrodki Diagnostyczno – Konsultacyjne współpracują z wieloma instytucjami w zakresie diagnozy i wsparcia skierowanego w stronę rodziny.
Poradnictwo rodzinne i realizowana w ramach tegoż funkcja wspierająca to kolejna obok działalności opiniodawczej ważna funkcja ośrodków, historycznie późniejsza i dlatego mniej rozwinięta w praktyce. Ośrodki przede wszystkim nastawione są na realizację funkcji opiniodawczej, choć z założenia działalność tej instytucji ma być wieloaspektowa i obejmować powinna diagnozę rodziny, oddziaływanie psychoterapeutyczne i opiekuńcze oraz mediacyjno – konsultacyjne, głównie, w sprawach rozwodowych.
Poradnictwo i wsparcie w sprawach rodzinnych i opiekuńczych stanowi ważny kierunek rozwoju placówek, dlatego też powstała konieczność specjalizacji zespołów badawczych, doskonalenie techniki z zakresu poradnictwa rodzinnego. Jak stwierdziła Maria Ziemska „ istnieje potrzeba rozbudowania poradnictwa w ramach ośrodków i umożliwienie dostępu do porady rodzinom zastępczym, adopcyjnym, małżonkom przed rozwodem itp.” W tak szerokim„otwarciu” ośrodków widzi także możliwość przeciwdziałania stygmatyzacji jaką wytwarza wyspecjalizowana placówka działająca przy sądzie.
Na zakończenie opracowania Paulina Forma wyraziła swoją osobistą opinię. "Mając możliwość uczestnictwa w badaniach prowadzonych w Rodzinnym Ośrodku Diagnostyczno - Konsultacyjnym zdałam sobie sprawę z tego jak wiele rodzin jest dysfunkcyjnych, niewydolnych wychowawczo, jak wiele ludzi potrzebuje porady i wsparcia. Niejednokrotnie osobiście miałam możliwość z nimi rozmawiać i dlatego mogę potwierdzić fakt, że istnienie tej placówki jest konieczne nie tylko ze względu na potrzebujących, ale także dla dobra pozostałej części społeczności lokalnej."
Warto dopowiedzieć, że typowym narzędziem badań psychologicznych w Rodzinnych Ośrodkach Diagnostyczno-Konsultacyjnych są wywiady z uczestnikami, test projekcyjne, kwestionariusze, testy zdań niedokończonych, analiza dokumentacji i obserwacja. W diagnozie indywidualnej to jest standardowy zestaw narzędzi badawczych. A co w przypadku diagnozy rodziny i środowiska wychowawczego? Klasyczna metodologia badań psychologicznych odnosząca się do jednostek jest nieadekwatna do badania funkcjonowania systemu rodzinnego i wychowawczego, jako rzeczywistości relacyjnej. W ujęciu systemowym, rodzina to nie jest prosty zbiór osób, rodziców i dzieci, lecz dynamiczny proces wzajemnych interakcji w sferze zachowań i narracji rodzinnych. To oznacza przykładowo, że demoralizacja nieletniego jest jednocześnie odpowiedzią na określone zachowania dorosłych z przeszłości oraz zaproszeniem do nowych zachowań z ich strony. W okresie dorastania wzorce interakcji rodzinno-instytucjonalnych mogą być tak bardzo utrwalone, że podtrzymywany jest stan "demoralizacji nieletniego" z perspektywy wymiaru sprawiedliwości. Jak najlepiej diagnozować rzeczywistość relacyjną? Poprzez obserwację i testy opisujące interakcje. Szczególnie w sprawach opiekuńczych dotyczących rodzin z małymi dziećmi ma to zasadnicze znaczenie.
Celem diagnozy powinno być określenie podatności na zmiany środowiska rodzinnego i wychowawczego, co w dalszej konsekwencji wpływa na rozwój osobowości dzieci. Diagnoza podatności na zmiany wymaga badań podłużnych, rozłożonych w czasie. W przeszłości oboje rodzice lub jedno z nich mogli zaniedbać i skrzywdzić swoje dzieci. Dla sądu rodzinnego powinno być kluczowe pytanie, czy rodzice i środowisko wychowawcze rokują dobre zmiany na przyszłość. Do tego przydałby się Rodzinny Ośrodek Diagnostyczno-Terapeutyczny, szczególnie dla rodzin z małymi dziećmi, gdzie diagnoza sytuacji wychowawczej dziecka byłaby połączona z procesem terapeutycznym, czyli próbą pracy nad zmianą. Przykładem praktycznego zastosowania tego podejścia jest program terapii wielorodzinnej realizowany w ośrodku "Malborough Family Service" w Londynie.
W warunkach polskich można to osiągnąć poprzez połączenie części zadań RODK w zakresie spraw opiekuńczych z ośrodkami wsparcia dziecka i rodziny prowadzonymi przez samorządy lokalne. Wiele rodzin, w których rodzice mają ograniczone prawa rodzicielskie, wdrożony jest nadzór kuratora lub dzieci są umieszczone w opiece zastępczej, w tym w placówkach opiekuńczo-wychowawczych, objętych jest również opieką lub oddziaływaniem służb podległych samorządom. Rodzinny Ośrodek Diagnostyczno-Terapeutyczny byłby strukturą organizacyjną, w ramach której współdziałaliby pracownicy wszystkich resortów i instytucji zajmujących się praca z konkretnymi rodzinami w takiej kryzysowej sytuacji.
Korzyść odnieśliby również kuratorzy rodzinni. Sprawowanie nadzoru poprzez odwiedziny rodziny raz na miesiąc i rozmawianie z poszczególnymi jej członkami stanowi uciążliwość i ryzyko dla kuratora, że zostanie wciągnięty w taniec rodzinny. Członkowie rodziny, dorośli i dzieci, przedstawiają swoje racje, żale wciągając kuratora w rolę czyjegoś agenta lub przedstawiciela itp. Inaczej odbywałby się nadzór, gdyby kurator diagnozował kompetencje wychowawcze rodziców poprzez obserwację interakcji rodzinnych, a nie wysłuchiwanie relacji o tych interakcjach. W celach bardziej "śledczych", kurator mógłby rozmawiać indywidualnie z poszczególnymi członkami rodziny, aby dać komuś szansę ujawnienie krzywdy. Jednakże zawsze pozostanie niepewność, że członkowie rodziny mówią to co mówią dla jakiejś swojej korzyści, a nie żeby pomóc w ustaleniu prawdy. Myślę, że kurator skorzystałby na współpracy z zespołem terapeutycznym, na przykładzie Londynu.
Rodzinne ośrodki diagnostyczno-konsultacyjne powołane na podstawie art. 84 § 2 ustawy z dnia 26 października 1982 roku o postępowaniu w sprawach nieletnich, są specjalistycznymi placówkami resortu sprawiedliwości, działającymi na zlecenie sądów rodzinnych, ale także prokuratury, policji i sądów, jeśli te rozstrzygają sprawy nieletnich . Ponadto są to instytucje prowadzące diagnozę, opiekę specjalistyczną i poradnictwo głównie w sprawach nieletnich, opiekuńczych, małoletnich oraz rodzinnych.
Ośrodki diagnostyczno-konsultacyjne są bazą wyjściową dla zapewnienia sądom rodzinnym takiej współpracy z innymi resortami i organizacjami społecznymi, która umożliwiałaby kompleksowe ujęcie problemów małoletnich i nieletnich na tle całokształtu negatywnych zjawisk zachodzących wewnątrz rodziny, ujednolicenie oraz spójność orzecznictwa w sprawach dotyczących różnych zagadnień prawnych, rozpoznawanych w odrębnych trybach postępowania, a dotyczących tej samej rodziny, wprowadzenie terytorialnego podziału pracy powodującego, iż wszystkie sprawy dotyczące tej samej rodziny załatwiałby jeden sędzia, rozszerzenie mediacyjnej roli sądu zgodnie z zasadą utrzymania trwałości małżeństwa oraz rozwinięcie działalności profilaktycznej, wychowawczej i resocjalizacyjnej
Rodzinne Ośrodki Diagnostyczno – Konsultacyjne od czasów powstania tj. od 1967 roku przechodziły szereg przekształceń dotyczących zasięgu funkcji oraz populacji badanych osób. Obecnie do głównych zadań ośrodka na przykładzie RODK w Kielcach należy przede wszystkim: przeprowadzanie badań psychologicznych, pedagogicznych lub lekarskich oraz wydawanie na ich podstawie opinii na zlecenie sądu lub prokuratora, prowadzenie mediacji w sprawach nieletnich i sprawach rodzinnych, sprawowanie opieki specjalistycznej nad nieletnimi skierowanymi przez sąd, prowadzenie poradnictwa specjalistycznego dla nieletnich, ich rodzin oraz rodzin zagrożonych demoralizacją, na zlecenie sądu, współdziałanie z placówkami wykonującymi orzeczenia sądu, instytucjami i organizacjami zajmującymi się problematyką ochrony i umacniania rodziny. W ośrodkach rozpatruje się głównie sprawy: rozwodowe (w tym także sprawy o separację, mediacje małżeńskie) kierowane przez sądy okręgowe właściwe do ich rozpoznawania, opiekuńcze (dotyczące zakresu sprawowania władzy rodzicielskiej przez rodziców nad małoletnimi dziećmi, sprawy dotyczące umieszczenia dziecka w rodzinie adopcyjnej, zastępczej, w placówkach opiekuńczo-wychowawczych, związane z regulacją kontaktów rodzica z dzieckiem), sprawy nieletnich dotyczące określenia stopnia ich demoralizacji i wskazania środka wychowawczego, poprawczego (lub leczniczego) celowego dla poprawy ich społecznego funkcjonowania... Znaczną część stanowią również sprawy karne, będące przedmiotem postępowania przygotowawczego w prokuraturze lub też rozpatrywane w wydziałach karnych sądów rejonowych i okręgowych dotyczące oceny wiarygodności zeznań świadków małoletnich. Jak wykazują ostatnie badania, wśród spraw diagnozowanych pod względem liczebności przebadanych osób wyróżnić można kolejno: sprawy opiekuńcze (569 osób), sprawy rozwodowe ( 323 osoby), sprawy dotyczące nieletnich ( 295 osób) .
Przedmiotem szczegółowej diagnozy pedagogicznej w Rodzinnych Ośrodkach Diagnostyczno – Konsultacyjnych jest zwłaszcza sytuacja szkolna dzieci. Zadaniem pedagoga w określaniu przyczyn nieprzystosowania społecznego nieletnich jest zdiagnozowanie środowiska rodzinnego, jako potencjalnego źródła jego zaburzeń. Diagnoza rodziny w Rodzinnym Ośrodku Diagnostyczno – Konsultacyjnym obejmuje przede wszystkim ocenę jej struktury formalnej oraz nieformalnej.... To od pierwotnego środowiska wychowawczego, jakim jest rodzina zależy w ogromnym stopniu kształtowanie się psychiki człowieka, zwłaszcza w warstwie jego rozwoju emocjonalnego i społecznego. W związku z tym przeprowadzając badanie diagnostyczne rodziny dla potrzeb sądu, poza oceną wymienionych elementów jej struktury, zwraca się również szczególną uwagę na zjawiska, które dotyczą: patologii środowiska rodzinnego (np. alkoholizm i inne uzależnienia, przestępczość, różne formy krzywdzenia dzieci), niewydolności wychowawczej rodziny objawiającej się nieprzystosowaniem społecznym, trudności i opóźnień w nauce nie tylko w odniesieniu do jednego dziecka, ale też w odniesieniu do pozostałych dzieci w rodzinie, niedostatecznego zaspokajania potrzeb bytowych dziecka, braku zaspokojenia podstawowych potrzeb psychicznych, tj. miłości, przynależności, bezpieczeństwa i akceptacji, dostarczania negatywnych wzorców osobowych.
Ośrodki, takie jak ROD-K mają spełniać przede wszystkim szerokie zadania wobec rodziny i dziecka zagrożonego oraz nieprzystosowanego społecznie. Realizują to zadanie poprzez działalność nie tylko diagnostyczną i opiniodawczą, która polega na wydawaniu opinii diagnostycznych w toczącym się postępowaniu o nieletnich, małoletnich i ich rodzinach w sprawach rodzinnych i opiekuńczych, ale również wspierającą, poradnianą w zakresie poradnictwa rodzinnego polegającego na oddziaływaniu na całą rodzinę, poradnictwa wychowawczego, które polega na udzielaniu porad kuratorom oraz wychowawcom zakładów poprawczych, schronisk, a także małoletnim, nieletnim i ich rodzicom.
Działalność opiniodawcza należy do podstawowych zadań ośrodków, gdyż ma ona na celu dostarczyć sądom, prokuraturze odpowiedniego materiału osobopoznawczego, objąć zakresem sprawy dotyczące wszystkich problemów rodziny, dlatego także ośrodki opracowują dla sądu rozwinięta diagnozę indywidualną, która poparta jest badaniami zespołu specjalistów, psychologów, pedagogów i lekarzy. Wyniki badań wraz z wnioskami i uzasadnieniem muszą być zawarte w opinii.
W Rodzinnych Ośrodkach Diagnostyczno-Konsultacyjnych zadania diagnostyczne realizowane są jak już wspomniano w zespołach specjalistycznych, w skład których wchodzą psycholog i pedagog. W szczególnych sytuacjach do zespołu psychologiczno-pedagogicznego dołącza się lekarz psychiatra.
Naczelną zasadą jaką kierują się przede wszystkim pracownicy rodzinnych ośrodków diagnostyczno - kwalifikacyjnych realizując wszystkie powyższe zadania jest zasada ochrony dobra dziecka. To między innymi dlatego Rodzinne Ośrodki Diagnostyczno – Konsultacyjne współpracują z wieloma instytucjami w zakresie diagnozy i wsparcia skierowanego w stronę rodziny.
Poradnictwo rodzinne i realizowana w ramach tegoż funkcja wspierająca to kolejna obok działalności opiniodawczej ważna funkcja ośrodków, historycznie późniejsza i dlatego mniej rozwinięta w praktyce. Ośrodki przede wszystkim nastawione są na realizację funkcji opiniodawczej, choć z założenia działalność tej instytucji ma być wieloaspektowa i obejmować powinna diagnozę rodziny, oddziaływanie psychoterapeutyczne i opiekuńcze oraz mediacyjno – konsultacyjne, głównie, w sprawach rozwodowych.
Poradnictwo i wsparcie w sprawach rodzinnych i opiekuńczych stanowi ważny kierunek rozwoju placówek, dlatego też powstała konieczność specjalizacji zespołów badawczych, doskonalenie techniki z zakresu poradnictwa rodzinnego. Jak stwierdziła Maria Ziemska „ istnieje potrzeba rozbudowania poradnictwa w ramach ośrodków i umożliwienie dostępu do porady rodzinom zastępczym, adopcyjnym, małżonkom przed rozwodem itp.” W tak szerokim„otwarciu” ośrodków widzi także możliwość przeciwdziałania stygmatyzacji jaką wytwarza wyspecjalizowana placówka działająca przy sądzie.
Na zakończenie opracowania Paulina Forma wyraziła swoją osobistą opinię. "Mając możliwość uczestnictwa w badaniach prowadzonych w Rodzinnym Ośrodku Diagnostyczno - Konsultacyjnym zdałam sobie sprawę z tego jak wiele rodzin jest dysfunkcyjnych, niewydolnych wychowawczo, jak wiele ludzi potrzebuje porady i wsparcia. Niejednokrotnie osobiście miałam możliwość z nimi rozmawiać i dlatego mogę potwierdzić fakt, że istnienie tej placówki jest konieczne nie tylko ze względu na potrzebujących, ale także dla dobra pozostałej części społeczności lokalnej."
Warto dopowiedzieć, że typowym narzędziem badań psychologicznych w Rodzinnych Ośrodkach Diagnostyczno-Konsultacyjnych są wywiady z uczestnikami, test projekcyjne, kwestionariusze, testy zdań niedokończonych, analiza dokumentacji i obserwacja. W diagnozie indywidualnej to jest standardowy zestaw narzędzi badawczych. A co w przypadku diagnozy rodziny i środowiska wychowawczego? Klasyczna metodologia badań psychologicznych odnosząca się do jednostek jest nieadekwatna do badania funkcjonowania systemu rodzinnego i wychowawczego, jako rzeczywistości relacyjnej. W ujęciu systemowym, rodzina to nie jest prosty zbiór osób, rodziców i dzieci, lecz dynamiczny proces wzajemnych interakcji w sferze zachowań i narracji rodzinnych. To oznacza przykładowo, że demoralizacja nieletniego jest jednocześnie odpowiedzią na określone zachowania dorosłych z przeszłości oraz zaproszeniem do nowych zachowań z ich strony. W okresie dorastania wzorce interakcji rodzinno-instytucjonalnych mogą być tak bardzo utrwalone, że podtrzymywany jest stan "demoralizacji nieletniego" z perspektywy wymiaru sprawiedliwości. Jak najlepiej diagnozować rzeczywistość relacyjną? Poprzez obserwację i testy opisujące interakcje. Szczególnie w sprawach opiekuńczych dotyczących rodzin z małymi dziećmi ma to zasadnicze znaczenie.
Celem diagnozy powinno być określenie podatności na zmiany środowiska rodzinnego i wychowawczego, co w dalszej konsekwencji wpływa na rozwój osobowości dzieci. Diagnoza podatności na zmiany wymaga badań podłużnych, rozłożonych w czasie. W przeszłości oboje rodzice lub jedno z nich mogli zaniedbać i skrzywdzić swoje dzieci. Dla sądu rodzinnego powinno być kluczowe pytanie, czy rodzice i środowisko wychowawcze rokują dobre zmiany na przyszłość. Do tego przydałby się Rodzinny Ośrodek Diagnostyczno-Terapeutyczny, szczególnie dla rodzin z małymi dziećmi, gdzie diagnoza sytuacji wychowawczej dziecka byłaby połączona z procesem terapeutycznym, czyli próbą pracy nad zmianą. Przykładem praktycznego zastosowania tego podejścia jest program terapii wielorodzinnej realizowany w ośrodku "Malborough Family Service" w Londynie.
W warunkach polskich można to osiągnąć poprzez połączenie części zadań RODK w zakresie spraw opiekuńczych z ośrodkami wsparcia dziecka i rodziny prowadzonymi przez samorządy lokalne. Wiele rodzin, w których rodzice mają ograniczone prawa rodzicielskie, wdrożony jest nadzór kuratora lub dzieci są umieszczone w opiece zastępczej, w tym w placówkach opiekuńczo-wychowawczych, objętych jest również opieką lub oddziaływaniem służb podległych samorządom. Rodzinny Ośrodek Diagnostyczno-Terapeutyczny byłby strukturą organizacyjną, w ramach której współdziałaliby pracownicy wszystkich resortów i instytucji zajmujących się praca z konkretnymi rodzinami w takiej kryzysowej sytuacji.
Korzyść odnieśliby również kuratorzy rodzinni. Sprawowanie nadzoru poprzez odwiedziny rodziny raz na miesiąc i rozmawianie z poszczególnymi jej członkami stanowi uciążliwość i ryzyko dla kuratora, że zostanie wciągnięty w taniec rodzinny. Członkowie rodziny, dorośli i dzieci, przedstawiają swoje racje, żale wciągając kuratora w rolę czyjegoś agenta lub przedstawiciela itp. Inaczej odbywałby się nadzór, gdyby kurator diagnozował kompetencje wychowawcze rodziców poprzez obserwację interakcji rodzinnych, a nie wysłuchiwanie relacji o tych interakcjach. W celach bardziej "śledczych", kurator mógłby rozmawiać indywidualnie z poszczególnymi członkami rodziny, aby dać komuś szansę ujawnienie krzywdy. Jednakże zawsze pozostanie niepewność, że członkowie rodziny mówią to co mówią dla jakiejś swojej korzyści, a nie żeby pomóc w ustaleniu prawdy. Myślę, że kurator skorzystałby na współpracy z zespołem terapeutycznym, na przykładzie Londynu.
