Systemowa Poradnia Zdrowia Psychicznego dla Dzieci i Młodzieży
W 1995 roku profesor Maria Orwid opublikowała swoją książkę pt. "Psychiatria dzieci i młodzieży w podejściu systemowym". Z końcem dwudziestego wieku stało się oczywiste, że wszelka pomoc i leczenie dzieci powinno się odbywać w podejściu systemowym, czyli z udziałem rodziców i całej rodziny, a nawet szerszego środowiska wychowawczego. Wydawało się, że w dwudziestym pierwszym wieku dla wszystkich stanie się oczywiste, że oddziaływania terapeutyczne adresowane do dzieci i młodzieży muszą uwzględniać kontekst rodzinny i środowiskowy. Wszyscy o tym wiedzą, nikt temu publicznie nie zaprzecza. ale w praktyce poradnie zdrowia psychicznego dla dzieci i młodzieży funkcjonują po staremu. Nawet jeżeli w takiej poradni oferuje się systemową terapię rodzin, prowadzoną przez wyszkolonego terapeutę rodzin, to za mało, aby uznać poradnię za systemową. Dlaczego? Ponieważ zwykle porady lekarskie są oddzielone od porad psychologicznych i sesji rodzinnych.
W systemowej poradni zdrowia psychicznego dla dzieci i młodzieży pierwsza sesja jest rodzinna, prowadzona wspólnie przez lekarza i terapeutę rodzinnego jednocześnie. Dziecko zawsze przychodzi z rodzicami lub opiekunem. Jeżeli nawet lekarz sam przeprowadza wywiad na pierwszorazowej sesji diagnostycznej, to ma on charakter rodzinny bo rodzic jest źródłem informacji o przebiegu ciąży, porodu i rozwoju dziecka, poza bezpośrednią obserwacją zachowań dziecka. Wspólnie prowadzona diagnostyczna sesja rodzinna pozwala jednocześnie na dokonanie diagnozy problemowej systemu rodzinnego oraz wstępnej diagnozy rozwojowej dziecka. Lekarz i terapeuta rodzinny robią przerwę i konsultują się miedzy sobą. Ustalają dalszy plan działań diagnostycznych i terapeutycznych. Możliwe, że lekarz będzie potrzebował indywidualnie spotkać się i porozmawiać z dzieckiem, a w tym czasie terapeuta rodzinny może kontynuować rozmowę z rodzicami i dorosłymi. Ewentualnie obecne rodzeństwo powinno w tym czasie być pod opieką innego pracownika w osobnym pomieszczeniu. Lekarz może oczekiwać od rodziców dodatkowych informacji i wyjaśnień bez obecności dziecka. Wtedy terapeuci umawiają wspólną konsultację z rodzicami w kolejnym terminie. Lekarz może uznać, że potrzebna jest indywidualna diagnoza psychologiczna lub inna dziecka, a nawet następnie indywidualna terapia dziecka niezależnie od sesji rodzinnych. Z góry wiadomo, że diagnozy i terapii indywidualnej dziecka nie może prowadzić terapeuta rodzinny, który musi zachować systemową neutralność wobec wszystkich członków rodziny. Terapeuta rodzinny, który nie musi być psychologiem, może włączyć do systemu terapeutycznego członków szerszej rodziny, przedstawicieli szkoły lub innej instytucji, która ma wpływ na powstanie, utrzymywanie się i rozwiązanie problemu.
Z powyższego opisu wynika, że po pierwsze w systemowej poradni zdrowia psychicznego dla dzieci i młodzieży musi pracować zespołowo co najmniej trzech specjalistów: psychiatra dziecięcy, terapeuta rodzinny, psycholog dziecięcy. Po drugie lekarz psychiatra musi być osobiście przekonany, że praca z rodziną i ekosystemem społecznym jest nierozerwalnie związana z terapią zaburzeń psychicznych u dzieci i młodzieży, zarówno rozwojowych, emocjonalnych i zachowania. Oczywiście dalszy proces diagnostyczny i terapeutyczny będzie zróżnicowany w zależności od konkretnego przypadku. Jednak zawsze to będzie zintegrowana i skoordynowana praca zespołu terapeutycznego w poradni.
Czy istnieje taka poradnia zdrowia psychicznego dla dzieci i młodzieży, która zasługuje na miano systemowej? Tak, co najmniej jedna. Widziałem to na własne oczy w Motherwell w Szkocji w latach dziewięćdziesiątych oraz w Irlandii w podmiejskiej dzielnicy Dublina.w 2008 roku. To jest możliwe na świecie. A w Polsce?
Zapraszam zainteresowanych tym podejściem psychiatrów dziecięcych, psychoterapeutów, psychologów do współpracy.
